Öryrkjar eru sá þjóðfélagshópur sem greiðir hlutfallslega mest af ráðstöfunartekjum sínum í heilbrigðisþjónustu hér á landi, eða um 10%. Þar á eftir koma langveikir, fólk sem þarf oft að sækja sér þjónustu á göngu og bráðadeildir. Fjölda þeirra sem fresta þess að leita heilbrigðisþjónustu vegna kostnaðar hennar fer stöðugt vaxandi. Þetta er á meðal þess sem fram kemur í rannsókn Rúnar Vilhjálmssonar um heilsu og lífshætti Íslendinga. Rúnar flutti erindi sitt við setningu 44. þings BSRB í gær þar sem jafnframt kom fram stuðningur við að hið opinbera eigi og reki heilbrigðisþjónustu á Íslandi fer vaxandi.
Útgjöld viðkvæmustu hópanna aukast
Þegar niðurstöður heilbrigðiskönnunarinnar 2015 eru bornar saman við fyrri heilbrigðiskönnun meðal Íslendinga á sama aldri frá árinu 2006 er tilhneiging til aukins fylgis Íslendinga við opinberan rekstur heilbrigðisþjónustunnar. Á sama tíma dregur úr fylgi við að einkaaðilar reki einstaka þætti heilbrigðisþjónustunnar. Þetta á við um nær alla þætti heilbrigðisþjónustunnar.
Séu heimilisútgjöld vegna heilbrigðismála skoðuð sem hlutfall af tekjum heimilanna sést að útgjaldahlutfall er hæst á heimilum eldra fólks, atvinnulausra, fólks utan vinnumarkaðar, grunnskólamenntaðra, lágtekjufólks, langveikra og öryrkja.
Aukinn kostnaður vegna heilbrigðisþjónustu hefur síðan haft þau á áhrif sumir fresta því eða sleppa að leita sér læknisþjónustu, jafnvel þótt fólk telji sig þurfa á henni að halda. Eftir því sem heilbrigðisútgjöld væru hærra hlutfall af tekjum heimila því algengara væri að fólk frestaði þjónustunni. Af þeim sem eyddu 4% eða meira af tekjum sínum í heilbrigðisþjónustu hafði um þriðjungur frestað þess að leita sér aðstoðar.
Ástæður þess að fólk frestaði því að leita sér aðstoðar hafa breyst á undanförnum árum. Kostnaðurinn við þjónustuna hefur á undanförnum árum verið vaxandi ástæða frestunar. Árið 2006 hafi um 30% nefnt það sem ástæðu en nú er það hlutfall komið upp í 40%.
Rúnar kom inn á það í erindi sínu að of langt hefði verið gengið í að auka kostnaðarþátttöku sjúklinga. Þeir hópar sem frestuðu því að leita sér aðstoðar væru þeir sem síst mættu við því. Kostnaðurinn legðist þyngst á lágtekjufólk, langveika, öryrkja og námsmenn. Öryrkjar væru með langhæstu útgjaldabyrðina, tæplega 10% að meðaltali ráðstöfunartekjum sínum.
Mikill stuðningur við félagslegt heilbrigðiskerfi
Niðurstöður rannsókna Rúnar benda sterklega til þess að vilji sé til að styrkja opinbera heilbrigðiskerfið á Íslandi á næstu árum og efla almannatryggingakerfið til þess að lækka lyfjakostnað og komugjöld. Rúnar nefndir sem dæmi að farsæl skref í þá veru gætu verið að efla heilsugæsluna, bæta aðbúnað sjúklinga og starfsmanna, auka nálægð þjónustunnar, t.d. með vinnustaðaþjónustu, heilsugæslu í framhaldsskólum og sérfræðingaheimsóknum á heilsugæslustöðvar.
Þegar afstaða fólks til þess hver eigi að reka sjúkrahús á Íslandi er skoðuð sést að rúmlega 80% svarenda vilja að það sé alfarið á vegum opinberra aðila. Aðeins telja 0,5% svarenda að sjúkrahús ættu að vera rekin af einkaaðilum. Þegar aðrir þættir heilbrigðisþjónustunnar eru skoðaðir sé einnig mjög mikill og ríkur stuðningur við að það sé fyrst og fremst á forræði hins opinbera.
Frekari upplýsingar um erindi Rúnar Vilhjálmssonar má sjá hér í glærum sem hann studdist við í erindi sínu. Þá var Rúnar í ítarlegu viðtali við Spegilinn í gær og hlusta má þá hér (viðtalið hefst eftir u.þ.b. 9 mínútur). Einnig fjallaði Mbl.is um erindi Rúnars og þá umfjöllun má finna hér.