1
Heiður Margrét Björnsdóttir, hagfræðingur BSRB fjallar um velsæld í nýjasta tímariti Sameykis.
"Til þess að tryggja velsæld samfélags þarf í fyrsta lagi að leggja áherslu á að skilgreina hvað það er sem skiptir máli, í öðru lagi að taka
2
Í Íslenskri orðabók er velsæld skilgreind sem það að lifa við góðan hag og líða vel. Skilgreiningin á hvað er góður hagur og vellíðan er í sjálfu sér afstæð og háð mati hvers og eins. Ein manneskja getur verið sátt við eitthvað sem önnur ... , stuðningur, alúð og tækifæri. Það ætti því alltaf að vera keppikefli stjórnvalda að skapa samfélag þar sem flestir lifa við kjöraðstæður svo þeir geti búið við góðan hag og liðið vel. . Til þess að tryggja velsæld samfélags þarf í fyrsta lagi að leggja ... og tímanleika þeirra. Af hverju erum við þá föst í viðjum þess að ræða fyrst og fremst um fjárhagslegar stærðir í stað annarra viðmiða?. . Pólitísk forgangsröðun, velsæld en ekki eingöngu hagvöxtur. Það sem vantar upp á er notkun þessara ... og velsæld allra íbúa en ekki eingöngu fjárhagslegum áhrifum. Hér á landi eru umsvif ríkissjóðs og stefna ríkisstjórnarinnar hverju sinni bundin umgjörð sem lög um opinber fjármál skapa. Orðið velsæld kemur hvergi fyrir í þeim lögum, hið sama á raunar ... velsæld í tveimur málefnasviðum og í tveimur til viðbótar er talað um að halda eigi utan um tölfræði um velsæld – en það ekki tengt árangri. Í frumvarpi til fjáraukalaga sem birtist nú í nóvember kemur orðið velsæld aldrei fyrir en þó er þar úthlutað 74
3
á nýja nálgun við hagstjórn sem tekur mið af velsæld fólks. „Hagfræði hefur veruleg áhrif á stefnumótun og ákvarðanir stjórnvalda, á vinnumarkaði og við lagasetningu. Hagfræði er félagsvísindagrein en áherslan á stærðfræðileg rök í fræðunum leiðir ... , hagvaxtar og annarra hagvísa sem að eru ekki endilega bestu mælikvarðar á samfélagslega velsæld. Mýtur um hvernig verðmæti verða til séu nýttar til þess að takmarka fjármagn í samfélagslega mikilvæg verkefni á borð við heilbrigðisþjónustu, velferðarþjónustu
4
BSRB stendur ásamt ASÍ og BHM fyrir opnum veffundi um samkeppnismál næstkomandi miðvikudag, 19. maí, undir yfirskriftinni „Samkeppni og velsæld – hver græðir á fákeppni?“.
Á fundinum mun Thomas Phillippon, prófessor í hagfræði við New York
5
BSRB hefur óskað eftir aðkomu samtaka launafólks að vinnu sem stjórnvöld hafa sett af stað við að þróa mælikvarða fyrir hagsæld og lífsgæði með það að markmiði að móta stefnu fyrir aukna velsæld.
Í erindi til forsætisráðherra segir Sonja ... vinnu sem stjórnvöld hafa sett af stað er unnið út frá þeirri hugmynd að hamingja og velsæld séu ekki síður mikilvægir mælikvarðar en landsframleiðsla fyrir almenn lífsgæði innan ríkja. Þessi sjónarmið njóta vaxandi viðurkenningar og nú á síðustu ... árum hafa æ fleiri ríki og alþjóðlegar stofnanir verið að þróa aðferðir í stefnumótun til að stuðla að öflugri og sjálfbærari samfélögum með aukinni áherslu á mælingar á almennri velsæld.
Forsætisráðherra hefur þegar kynnt alls 39 mælikvarða
6
undir þjónustu við almenning og það dragi úr velsæld og möguleikum til verðmætasköpunar.
„Frá því heimsfaraldurinn skall á hafa eignir heimilanna aukist um á þriðja hundrað milljarða króna og langmest af þeirri aukningu fór til þeirra allra ríkustu ... kallar því eftir því að veiðigjöldin verði aukin verulega og að tekjur af þeirri aukningu verði notaðar til að auka almenna velsæld í landinu
7
á að:.
Almannaþjónustan verði efld til að auka velsæld og bæta kjör og starfsumhverfi þeirra sem veita þjónustuna.
Tekjuöflun verði aukin ... hlutdeild almennings af tekjum fyrir afnot af sameiginlegum auðlindum þjóðarinnar. Það ýtir undir velsæld og jöfnuð og mun skila sér í þróttmeira hagkerfi til lengri tíma
8
og þróunarhagfræði frá Háskólanum í Glasgow hins vegar.
Heiður mun annast greiningar á velsæld og efnahagsmálum, safna saman og tryggja gott aðgengi að upplýsingum um vinnumarkaðinn og byggja þannig undir stefnumótun bandalagsins.
„Það er virkilega
9
velsæld, húsnæðismál, barnabætur, launaþróun, launahlutfall og kynbundinn launamun.
Að loknum erindum ræddi Sonja Ýr Þorbergsdóttir, formaður BSRB, um skipulag starfs samningseininganna á næstu vikum. Í síðustu kjarasamningum var samið um styttingu
10
BSRB hefur auglýst tvö laus störf á skrifstofu bandalagsins laus til umsóknar. Um er að ræða nýja stöðu hagfræðings og stöðu kynningarfulltrúa.
Hagfræðingurinn mun annast greiningar á velsæld og efnahagsmálum og safna saman upplýsingum
11
fyrirtækja, segir Heiður.
BSRB gerir þá kröfu nú þegar rykið er að setjast í kjölfar heimsfaraldursins að stjórnvöld geri jöfnuð, velsæld og velferð að meginmarkmiðum sínum. Þau markmið má fjármagna með breyttri forgangsröðun við tekjuöflun t.d
12
velsæld og góð störf. BSRB gerir kröfu um þátttöku bandalagsins í vinnu við áætlun stjórnvalda um réttlát umskipti,“ segir í umsögn bandalagsins
13
að því að auka eftirspurn í hagkerfinu og tryggja heilbrigði, velsæld og framleiðni til lengri tíma.
BSRB leggur mikla áherslu á að stjórnvöld tryggi afkomu foreldra sem ekki geti sótt vinnu vegna skerðinga á skólahaldi eða þjónustu við börn, geti
14
skattkerfisins, fullfjármagnaðri almannaþjónustu, sterkri afkomutryggingu og öflugri atvinnuuppbyggingu stuðlum við að velsæld og verðmætasköpun,“ segir meðal annars í umsögn BSRB.
Þar er kallað eftir því að farið verði í aðgerðir til að auka tekjur
15
Grundvallaratriði að standa vörð um velferð.
BSRB gerir þá kröfu nú þegar rykið er að setjast í kjölfar heimsfaraldursins að stjórnvöld geri jöfnuð, velsæld og velferð að meginmarkmiðum sínum. Þau markmið má fjármagna með breyttri forgangsröðun ... er tíminn til að efla og fjölga tekjustofnum ríkisins, styrkja almannaþjónustuna og leiðrétta tilfærslukerfin. Það ýtir undir velsæld og jöfnuð og mun skila sér í þróttmeira hagkerfi til lengri tíma
16
óháð því hvernig árar. Það er útaf fyrir sig merkilegt að enn sé tekið mark á því enda sýnir reynslan okkur að síðastliðin 30 ár hafa kjarasamningar bæði aukið velsæld og stuðlað að stöðugleika.
Enn önnur sagan tengist mýtunni um að stjórnvöld ... mikinn tíma við höfum fyrir okkur sjálf og fjölskyldu okkar.
Semjum saman nýja sögu fyrir framtíðina á nýju ári. Sögu sem snýst um fólkið í landinu. Það er okkar að spinna söguþráðinn með hagsmuni allra að leiðarljósi. Krafan um velsæld
17
heilsa og velsæld leiða til aukinnar framleiðni launafólks.
Rannsóknin sýndi fram á meiri ávinning af því að fjárfesta í greinum opinberrar þjónustu í heilbrigðis-, félags- og menntakerfinu frekar en opinberum framkvæmdum. Í fyrsta lagi
18
velferð og velsæld fyrir alla hópa samfélagsins – í stað tilviljunarkenndrar umræðu og metnaðarleysis við að styrkja og verja grunnstoðir samfélagsins.
Getum við sameinast um það grundvallarmarkmið að öll búi við húsnæðisöryggi í heilnæmu húsnæði
19
um réttlát umskipti svo að réttindi og kjör launafólks séu tryggð, ekki síður en hagur atvinnulífsins. Aðilar verða að koma sér saman um þær leiðir sem fara á til þess að ná settum markmiðum, tryggja að þær séu réttlátar og stuðli að jöfnuði og velsæld
20
er að finna í norræna velferðarlíkaninu. Með eflingu jöfnunarhlutverks skattkerfisins, sterkri afkomutryggingu og öflugri atvinnuuppbyggingu stuðlum við að velsæld og verðmætasköpun.
Öruggt húsnæði á viðráðanlegu verði hvort sem er til leigu eða eigu