Magnus Gissler framkvæmdastjóri NFS-Norræna verkalýðssambandsins og Kristín Ólafsdóttir framkvæmdastjóri Sambands Norrænu félaganna rita sameiginlega grein í Fréttablaðið í dag. Greinin fjallar um atvinnuleysi ungs fólks á Norðurlöndum og er rituð í tilefni af ráðherrafundi norrænu ráðherrana í Reykjavík vegna 60 ára afmæli sameiginlegs vinnumarkaðar á Norðurlöndum. Ráðherrafundurinn hefst í dag, 21. mái og stendur til morguns. Hér á eftir má sjá grein þeirra auk þess sem hægt er að lesa hana í Fréttablaðinu í dag og á vef Vísis.
Alvarlegt atvinnuleysi ungs fólks á Norðurlöndum
Ungt fólk á Norðurlöndum nýtir sér óspart sameiginlegan norrænan vinnumarkað. Það á ekki síst við um sænsk ungmenni sem fara iðulega til Noregs eða Danmerkur í atvinnuleit. Íslensk ungmenni hafa lengi litið á það sem sjálfsagðan kost að sækja atvinnu og menntun í öðru norrænu landi. Engu að síður mælist atvinnuleysi ungs fólks á Norðurlöndum 18%, þar af eru 15% langtímaatvinnulausir, sem er mjög alvarlegt mál. Atvinnuleysi ungs fólks er ein stærsta áskorun sameiginlegs vinnumarkaðar á Norðurlöndum.
Atvinnuleysi ungs fólks fylgja alvarleg samfélagsleg og félagsleg vandamál vegna þess að ungt fólk kemst ekki inn á vinnumarkaðinn sem hindrar síðan þátttöku þeirra í samfélaginu. Lakari atvinnuhorfur ungs fólks á Norðurlöndum hafa einnig áhrif á það landið þar sem atvinnuleysi ungs fólks er hvað minnst á Norðurlöndum – Ísland.
Á sama tíma verður æ algengara að ungt fólk á vinnumarkaði sé ráðið tímabundið. Til þess að fá húsnæðislán þarf að hafa fasta vinnu og oft er öruggt húsnæði og atvinna forsenda þess að geta stofnað fjölskyldu. Það er því gífurlega mikilvægt að takast á við atvinnuleysi ungs fólks.
Þann 21. maí hittast norrænir vinnumálaráðherrar á ný, í þetta skiptið í Reykjavík. Atvinnuleysi ungs fólks verður að sjálfsögðu á dagskrá. Við vonum að ráðherrarnir noti tækifærið til að ræða sameiginlegar aðgerðir sem unnt er að grípa til innan ramma norræns samstarfs. NFS og FNF hvetja vinnumálaráðherrana og Norrænu ráðherranefndina til að láta greina áhrif þeirra úrræða sem gripið hefur verið til á Norðurlöndum til að auka atvinnutækifæri ungs fólks. Slík úttekt ætti að bæta skilning á áhrifum úrræða sem þegar hafa verið ákveðin og mynda betri grundvöll fyrir pólitískar ákvarðanir í framtíðinni.
Sá hópur sem hvað verst hefur orðið úti er ungt fólk sem hvorki stundar vinnu, er í námi né starfsþjálfun. Hér er þörf á einstaklingsbundnum og sérsniðnum úrræðum til að koma unga fólkinu á réttan kjöl á ný. Það snýst ekki síst um að ná til ungs fólks sem hættir í framhaldsskóla án þess að ljúka prófi. Þar þurfa að koma til samræmdar aðgerðir skóla, félagsþjónustu og viðkomandi stjórnvalda og sveitarfélaga/ríkis. Aðilar vinnumarkaðarins þurfa einnig að taka þátt í því að skapa möguleika á starfsþjálfun.
Ungt atvinnulaust fólk er ekki einsleitur hópur. Starfsþjálfunaráætlanir fyrir lærlinga, þar sem menntun er tengd starfsþjálfun á vinnustað í umsjá aðila vinnumarkaðarins, eru mikilvægt tæki til að koma ungu atvinnulausu fólki inn á vinnumarkaðinn. Einnig er nauðsynlegt að tryggja lærlingum rétt til starfsþjálfunar svo þeir geti lokið námi og komið undir sig fótum á vinnumarkaði.
NFS og FNF hvetja ráðherra vinnumála á Norðurlöndum til að grípa til aðgerða til að bæta atvinnumöguleika ungs fólks. Við köllum eftir því að unnið sé markvisst að því afnema og koma í veg fyrir stjórnsýsluhindranir milli Norðurlanda, t.d. með því að skapa tækifæri til starfsþjálfunar í öðru norrænu landi. Útvíkka þarf áætlanir sem nú þegar eru til, eins og Nordjobb og Nordplus, og leggja enn frekari áherslu á úrræði sem hvetja til hreyfanleika með sanngjörnum starfskjörum, almennum kjarasamningum og aukinni aðild að stéttarfélögum.
Til þess að norrænt samstarf geti uppfyllt hlutverk sitt, er þörf á virku þríhliða samstarfi á norrænum vettvangi, kalla þarf eftir þátttöku aðila vinnumarkaðarins í umræðu um atvinnuleysi ungs fólks. Um þessar mundir vinnur Norræna ráðherranefndin að því að endurnýja starfsaðferðir sínar til að efla samstarf og norrænt notagildi samstarfsins. Eins og staðan er í dag eru sjaldan teknar mikilvægar ákvarðanir á ráðherrafundum á vegum Norrænu ráðherranefndarinnar. Þess eru dæmi að haldnir hafi verið „ráðherrafundir“ þar sem færri en þrír ráðherrar hafa verið til staðar, þótt það fari í bága við reglur ráðherranefndarinnar.
Norrænt samstarf getur gert betur og íbúar Norðurlanda eiga betra skilið. Við viljum að í samstarfi Norðurlandanna verði atvinnumálin svið þar sem raunveruleg norræn samvinna á sér stað og að þar verði í samvinnu við aðila vinnumarkaðarins hægt að vinna að virkum umbótum sem máli skipta. Við skulum hefja þetta starf með baráttu gegn atvinnuleysi ungs fólks, alls staðar á Norðurlöndum.