1
að kerfið er flókið og ómarkvisst.
Ólíkt barnabótakerfunum á hinum Norðurlöndunum eru það fyrst og fremst allra tekjulægstu foreldrarnir sem fá barnabætur á Íslandi. Í Noregi, Svíþjóð og Finnlandi fá allir foreldrar sömu barnabætur, óháð efnahag ... . Í Danmörku eru barnabæturnar skertar hjá fólki sem komið er um eða yfir meðaltekjur.
Það er afar slæmt að íslenska barnabótakerfið sé farið að virka eingöngu sem ómarkviss og stundum tilviljunarkenndur stuðningur við þá allra tekjulægstu ... barnabæturnar eru ekki nægilegar þegar ekki er hægt að reikna með að þær skili sér til allra þeirra fjölskyldna sem þurfa á stuðningi að halda.
BSRB telur nauðsynlegt að endurskoða íslenska kerfið frá grunni og líta helst til danska kerfisins ... barnabætur. Vissulega er jákvætt að styðja vel við allra tekjulægstu hópana í samfélaginu en þá þarf að gera það óháð aldri barna og ljóst er að fleiri þurfa á aðstoðinni að halda.
Eigi barnabótakerfið að skila þeim grundvallarmarkmiðum að jafna stöðu
2
Þetta má lesa úr skýrslunni Barnabætur á Íslandi í samanburði við hin ... Norðurlöndin sem Kolbeinn Stefánsson, doktor í félagsfræði, vann fyrir BSRB.
Í skýrslunni sést að skerðingarmörk barnabóta á Íslandi liggja mjög lágt, sem hefur þær afleiðingar að fjölskyldur með meðaltekjur fá engar barnabætur og jafnvel lágtekjufólk ... fær mjög skertar bætur.
Eins og sjá má á myndinni hér að neðan byrja barnabætur á Íslandi að skerðast um leið og foreldrar í hjúskap með tvö börn undir sjö ára aldri eru með tekjur um 35 prósent af meðaltekjum í landinu. Það eru tekjur talsvert ... undir lágmarkslaunum í landinu, sem eru í dag 317 þúsund krónur.
Bláa línan á myndinni sýnir hversu snemma skerðingar lækka barnabætur þessarar fjölskyldu, og hversu skarpt þær hverfa. Á lóðrétta ásinum má sjá það hlutfall af barnabótum sem fjölskylda ... í Danmörku fá fullar barnabætur þar til tekjurnar ná um 90 prósentum af meðaltekjum. Þá fara barnabæturnar að skerðast, en mun hægar en í íslenska kerfinu.
Þetta þýðir að danska kerfið styður við mun stærri hóp foreldra en íslenska kerfið og nær
3
eru bæturnar litlar eða engar. Fjölskyldur í þeirri stöðu á hinum Norðurlöndunum fá umtalsverðar barnabætur.
„Það þarf að ráðast í heildarendurskoðun á barnabótakerfinu þar sem sett verða skýr markmið og kerfið útfært þannig að það nái þeim markmiðum ... þegar kemur að öllum öðrum foreldrum.“.
Barnabætur nokkurskonar fátæktarhjálp.
Skýrsla Kolbeins var kynnt á fundi um barnabótakerfið sem BSRB stóð fyrir í morgun. „Þær upphæðir sem allra tekjulægstu fjölskyldurnar fá í barnabætur á Íslandi eru háar í norræna samhenginu en það er þó að nokkru leyti bundið við fjölskyldur með ung börn ... . Þegar börnin hafa náð sjö ára aldri kemur íslenska barnabótakerfið verr út í samanburði við hin Norðurlöndin,“ segir meðal annars í skýrslunni.
„ Barnabætur á Íslandi eru fyrst og fremst nokkurs konar fátæktarhjálp fyrir mjög tekjulágar barnafjölskyldur ... en í ljósi þess hve lágt skerðingarmörk bótanna liggja má vera ljóst að nokkur fjöldi lágtekjufjölskyldna fær skertar barnabætur,“ segir þar ennfremur.
Í skýrslunni er gagnrýnt hversu ómarkvisst og flókið íslenska kerfið er og bent á að fyrirhuguð
4
BSRB stendur fyrir morgunverðarfundi um barnabætur á Íslandi miðvikudaginn 4. desember næstkomandi. Þar mun Kolbeinn Stefánsson, doktor í félagsfræði, kynna nýja skýrslu um barnabótakerfið á Íslandi sem hann vann fyrir BSRB.
Fundurinn
5
Við gerð kjarasamninga við aðildarfélög BSRB 9. mars síðastliðinn urðu stjórnvöld og BSRB sammála um að stjórnvöld beiti sér fyrir framgangi verkefna er varða almenna velferð barnafjölskyldna í landinu og launajafnrétti með endurmati á launum kvennastétta.
Katrín Jakobsdóttir, forsætisráðherra, hefur af þessu tilefni lagt fram yfirlýsingu ríkisstjórnar sem samþykkt var á ríkisstjórnarfundi 12. mars síðastliðinn. Í yfirlýsingunni er tekið fram að ríkisstjórnin muni með vísan til áhersl
6
Nú hefur ríkisstjórnin gefið það út að lækka eigi barnabætur á næsta ári. Þótt útfærsla þess sé ekki full ljós hefur fjármálaráðherra talað um að lækka hámarksbætur og heildarframlög til barnabóta verða lækkuð ... um 300 milljónir..
„ Barnabætur eru hugsaðar sem hluti af tekjujöfnunartækjum hins opinbera og eðli málsins samkvæmt eru það þess vegna tekjulægstu barnafjölskyldurnar sem eiga ... að njóta barnabótanna. Það er einmitt sá hópur sem verður verst úti við þessar breytingar. Ungar barnafjölskyldur og einstæðir foreldrar eru líka fjölmennur hópur á leigumarkaði. Sá hópur stendur utan við boðaðar skuldaniðurfærslu aðgerðir ... vegna húsnæðislána og fær nú skertar barnabætur í ofan á lag. Þessi aðgerð verður því til þess að auka mjög á ójöfnuð í samfélaginu og kemur harðast niðri á þeim sem síst mega við því, fáttækustu barnafjölskyldunum,“ segir Elín Björg Jónsdóttir formaður BSRB ... ..
Kaupmáttur barnabóta lækkað um 22,5%.
Þar til undir lok síðasta kjörtímabils höfðu upphæðir barnabóta staðið í stað frá 2009. Sú hækkun
7
Formaður BSRB segir í samtali við Ríkisútvarpið að eðlilegt væri að breyta fyrirkomulagi barnabóta þannig að skerðingarmörkum þeirra verði breytt svo fleiri fái notið fullra bóta. BSRB hefur lýst yfir ánægju ... sinni með að hækka eigi barnabæturnar en hefur jafnframt bent á að breyta þurfi skerðingarhlutfallinu..
Í frétt Ríkisútvarpsins segir að „hækkun barnabóta verði þannig að fjárhæð ... . Tekjutengdar bætur með börnum yngri en sjö ára hækka úr hundrað þúsund krónum í tæpar hundrað og sextán þúsund, samkvæmt frumvarpinu. Núna er það þannig að reiknaðar barnabætur sem eru undir tvö þúsund krónum falla niður, en verði frumvarpið að lögum falla ... á barnabótum,“ segir Elín Björg.“.
Fréttina af vef Ríkisútvarpsins má sjá hér í heild sinni
8
Ísland stendur hinum Norðurlöndunum að baki hvað varðar útgjöld til barnabóta, fæðingar- og foreldraorlofs og til daggæslu samkvæmt nýrri skýrslu um lífskjör og fáttækt barna á Íslandi. Þar er meðal annars lagt til að bilið milli fæðingarorlofs ... og barnabætur, fæðingarorlofsgreiðslur og húsaleigubætur gerðu lítið til að draga úr áfallinu. Ef eitthvað er jók þróun barnabóta á vandann.
Þarf að bæta kjör einstæðra foreldra.
Þrátt fyrir það eru lífskjör barna á Íslandi góð í samanburði ... í frétt um efni skýrslunnar á vef Velferðarvaktarinnar..
Ísland lagði hlutfallslega lægsta upphæð í barnabætur, fæðingarorlof og daggæslu þegar útgjöld allra Norðurlandana eru borin saman. Raunar stendur Ísland ekki framarlega hvað varðar ... barnabætur og fæðingarorlof þó samanburðurinn séu önnur Evrópulönd og réttindi til fæðingarorlofs allnokkuð frá því sem best gerist, samkvæmt skýrslunni
9
BSRB fagnar því að barnabætur séu hækkaðar en kallar eftir því í umsögn sinni að ráðist verði í heildarendurskoðun á barnabótakerfinu. Þar verði að líta til barnabótakerfa á hinum Norðurlöndunum þar sem allir fá sömu bætur óháð efnahag ... , enda sé barnabótum ætlað að jafna ráðstöfunartekjur innan svipaðra tekjuhópa með ólíka framfærslubyrði.
Bandalagið styður loftslagsmarkmið stjórnvalda en bendir á að nauðsynleg forsenda þess að þau náist sé náið samstarf við verkalýðshreyfinguna um réttlát
10
er að meira þarf til að endurreisa kerfið en 20 þúsund króna hækkun á hámarksgreiðslum,“ segir meðal annars í umsögninni.
Þá er bent á að útgjöld til barnabóta munu lækka um rúmar 200 milljónir króna að raungildi, eða um tvö prósent, frá fjárlögum 2017 ... . Þá fækki þeim fjölskyldum sem fá greiddar barnabætur. Ekki verði því séð að tekið sé undir sjónarmið BSRB um að auka stuðning við barnafjölskyldur og vinna að fjölskylduvænna samfélagi í frumvarpinu.
Í fjárlagafrumvarpinu er lagt til að framlög
11
til tækjakaupa. Það eru nokkur vonbrigði,“ segir Elín Björg..
Fram kemur í frumvarpinu að vaxta- og barnabætur verði ekki skertar á komandi ári og þá á að lækka milliskattþrep tekjuskatts ... það jákvætt að ekki komi til skerðingar á vaxta- og barnabóta á næsta ári. Hins vegar þýðir það að ekki verði komið á samræmdum húsnæðisbótum sem eykur enn á ósamræmi milli þeirra sem bú í eigin húsnæði og þeirra sem kjósa frekar að leigja,“ segir Elín Björg
12
að koma meira til móts við launafólk í baráttu þess við verðbólgu.
„Ríkisstjórnin hefur auðvitað tekið ákveðin skref varðandi barnabæturnar sem við teljum jákvætt en of lítið skref í ljósi aðstæðna
13
fjárhagsstöðuna. Samhliða því sem þjónusta hefur verið að skerðast smátt og smátt hafa tekjutilfærslukerfin, barnabætur, vaxtabætur og húsnæðisbætur, verið látin rýrna að verðgildi. Aðgerðir ríkisstjórnarinnar til að bæta barnabóta- og húsnæðisbótakerfið
14
prósents hækkun á örorkulífeyri umfram verðlag mun ekki hafa mikil áhrif á lífskjör öryrkja og því síður hjálpa þeim sem fastir eru í fátæktargildru að komast út úr vandanum.
Hækkun skerðingarmarka barnabóta er jákvæð en hins vegar bíður enn ... það verkefni að ráðast í heildarendurskoðun á barnabótakerfinu þar sem aðeins tekjulægstu foreldrarnir fá barnabætur hér á landi í núverandi kerfi á meðan foreldrar á flestum öðrum Norðurlöndum fá allir sömu bætur óháð efnahag.
Þarf aðgerðir
15
velsæld, húsnæðismál, barnabætur, launaþróun, launahlutfall og kynbundinn launamun.
Að loknum erindum ræddi Sonja Ýr Þorbergsdóttir, formaður BSRB, um skipulag starfs samningseininganna á næstu vikum. Í síðustu kjarasamningum var samið um styttingu
16
“ segir meðal annars í ályktun formannaráðs BSRB. Þar er einnig kallað eftir auknum stuðningi við tekjulægstu hópana á vinnumarkaði með því að hækka barnabætur, vaxtabætur og húsnæðisbætur.
BSRB kallar einnig eftir því að stofnstyrkjum
17
útgjöld til barnabóta skili sér í vasa foreldra. Ráðið vekur athygli á því að afgangur verður af fjárheimildum yfirstandandi árs þar sem skerðingarhlutföllin eru allt of lág. „Formannaráð BSRB krefst þess að hækkun skerðingarmarka verði umfram
18
vinnuvikuna í 36 stundir og auka sveigjanleika í starfi. Þá þarf að hækka persónuafslátt, barnabætur, aðstoð við húsnæðiskaupendur og leigjendur og lengja fæðingarorlofið.
Heilbrigðismálin.
Hækka þarf verulega fjárframlög
19
og húsnæðisstuðningur felst í óljósum fyrirheitum um að efna gefin loforð.
Styrkur hvers samfélags birtist í stöðu viðkvæmustu hópa þess. BSRB kallar eftir því að almannaþjónustan verði styrkt og tryggt verði aukið fjármagn til barnabóta og húsnæðismála
20
jöfnun launa milli almenna og opinbera markaðarins og launaþróunartryggingu.
Skattkerfið hefur á undanförnum árum verið notað til að auka misskiptinguna í samfélaginu. Álögurnar á þá sem minnstar hafa tekjurnar hafa aukist og barnabætur