281
Á undanförnum vikum hefur mikið verið deilt um virði samkeppniseftirlits fyrir íslenskt samfélag og hagsæld í landinu. Gagnrýnendur Samkeppniseftirlitsins hafa gengið svo langt að tala fyrir varanlegri veikingu stofnunarinnar með tilheyrandi ... afturför, ójöfnuði og kjaraskerðingu fyrir íslenskan almenning. Í ljósi þessa viljum við, hagfræðingar þriggja heildarsamtaka á vinnumarkaði með samanlagt um 175.000 félagsmenn, árétta mikilvægi samkeppniseftirlitsins og virkrar samkeppni fyrir hagsæld ... íslensks launafólks og velferð á Íslandi.
Veiking Samkeppniseftirlits vinnur gegn markmiðum kjarasamninga.
Eitt af markmiðum kjarasamninga er að stuðla að auknum kaupmætti launa í landinu. Veiking samkeppniseftirlits vinnur gegn ... prósenta á ársgrundvelli á síðustu árum. Í nýlegri könnun Samkeppniseftirlitsins frá árinu 2020 á þekkingu og viðhorfum íslenskra fyrirtækja til samkeppnismála kemur þá fram að 35 prósent stjórnenda töldu sig verða vara við misnotkun á markaðsráðandi stöðu
282
verði að árétta að atvinnuþátttaka kvenna er mjög ólík milli landanna verður seint sagt að árangur okkar í jafnlaunabaráttunni sé beysinn.
Íslenskar og norrænar rannsóknir sýna að kynskiptur vinnumarkaður er ein helsta skýringin á launamuni ... og sveitarfélaga í mars 2020 skipaði forsætisráðherra starfshóp sem skilaði tillögum að aðgerðum til að útrýma launamun sem stafar af kynskiptum vinnumarkaði. Í kjölfar tillagnanna skipaði forsætisráðherra aðgerðahóp um launajafnrétti sem hefur það hlutverk ... til að stuðla að breytingum í gegnum kerfið í heild sinni, fyrir vinnustaðina og samfélagið allt.
Heimsfaraldurinn hefur varpað skýru ljósi á mikilvægi starfa stórra kvennastétta en flestar þeirra starfa hjá ríki og sveitarfélögum. Verkefnið framundan
283
Nokkur styr hefur staðið um forsendur og framtíð íslenska lífeyriskerfisins undanfarið. Deilt hefur verið um samtryggingu og séreign og nú eru komnar fram tillögur um hækkun lífeyristökualdurs. Það er launafólk í landinu sem á lífeyriskerfið ... og því óásættanlegt hve mikið hefur skort á samráð við samtök launafólks þega rætt hefur verið um breytingar á kerfinu. Áframhaldandi skortur á samráði og bútasaumsaðferð í ákvarðanatöku mun reynast almenningi dýrkeyptur.
Í júlí síðastliðnum stóð íslenska ... . Og enn er það svo að ríkir lifa umtalsvert lengur en fátækir.
Í lífeyriskerfi landsins leika tryggingastærðfræðingar mikilvægt hlutverk við útreikninga skuldbindinga sjóðanna. Í nýjustu útreikningum Félags íslenskra tryggingastærðfræðinga er tekið
284
launamunur á heildarlaunum fólks í fullu starfi innan BSRB mælist nú 11,4% samanborið við 12,5% á síðasta ári. Nokkuð breytilegt er hversu mikill kynbundni launamunurinn mælist eftir því hvort fólk starfar hjá ríki eða sveitarfélagi. Þannig mælist kynbundinn ... launamunur hjá sveitarfélögum nú 13,3% en 10,9% hjá ríkinu..
Capacent framkvæmdi könnunina fyrir BSRB fyrr á þessu ári en alls bárust 8639 svör sem gerir svarhlutfall upp á 53,4 ... ..
.
.
.
.
.
Kynbundinn launamunur eftir launagreiðenda.
Könnunin leiddi í ljós að á meðal fólks í fullu starfi hjá sveitarfélögum eru konur að jafnaði með rúmlega 21% lægri heildarlaun ... en karlar en hjá ríki eru konur með tæplega 30% lægri heildarlaun..
Þegar kynbundni launamunurinn á heildarlaunum hjá starfsfólki sveitarfélaga var skoðaður sérstaklega sést
285
blettur sem þarf að útrýma.
BSRB og önnur heildarsamtök launafólks í landinu tók virkan þátt í skipulagningu baráttufundarins. Kynbundinn launamunur er svartur blettur á íslenskum vinnumarkaði sem þarf tafarlaust að útrýma.
Nýr félags ... launamunur hverfi út af íslenskum vinnumarkaði í eitt skipti fyrir öll.
Hér má lesa skýrslu vinnuhópsins um kvennafríið 2016
286
hlutastörf og þeir nefna miklu síður en konur að það sé fjölskyldunnar vegna. Í norrænni rannsókn nefndi enginn íslenskur karl að hann ynni hlutastarf vegna fjölskyldunnar. Frá þessu ... að þær væru í hlutastarfi fjölskyldunnar vegna. Enginn af íslensku körlunum nefndi fjölskylduna sem ástæðu og aðeins 4% norskra karla. Hlutfall karla sem nefndi fjölskylduna sem ástæðu var á bilinu 23–39% í Danmörku, Finnlandi og Svíþjóð. Ástæður sem karlar
287
væri það ekki vandamál stofnunarinnar.
Starfsmannafélag Vestmannaeyja fór með málið alla leið og stefndi íslenska ríkinu f.h. stofnunarinnar. Við meðferð málsins fyrir dómstólum lagði íslenska ríkið fram tilboð um sættir og samþykkti að greiða
288
tilskipanir Evrópusambandsins og sérstaklega þær sem okkur ber ekki skylda til að innleiða. Sagði Sonja að íslensku verkalýðshreyfinguna á stundum hafa haft meiri áhrif á innihald tilskipana sem varða vinnumarkaðinn með samstarfi í norræna verkalýðssambandinu ... en í gegnum íslensk stjórnvöld. Þá hvatti hún til meira frumkvæðis af hálfu norrænu verkalýðssambandsins á evrópskum vettvangi. Reynslan sýndi að það skilar oftast góðum árangri.
Þingið sendi frá sameiginlega yfirlýsingu þar sem lýst er áhyggjum
289
Héraðsdómur Reykjavíkur hefur staðfest veikindarétt starfsfólks á uppsagnarfresti með dómi sem féll á fimmtudag. Þar var íslenska ríkinu gert að greiða fyrrum starfsmanni vangoldin laun og málskostnað vegna uppsagnar í veikindaleyfi ... áhrif á lengd veikindaréttar. Íslenska ríkinu var því gert að greiða laun starfsmannsins út veikindarétt ásamt vöxtum og málskostnaði, alls um þrjár milljónir króna
290
Í fyrsta skipti í nærri öld mun íslenskt launafólk ekki koma saman í kröfugöngu og ganga á baráttufundi á alþjóðlegum baráttudegi verkalýðsins, 1. maí næstkomandi. Þess í stað stendur verkalýðshreyfingin fyrir skemmtidagskrá í Sjónvarpinu ... að kvöldi 1. maí.
Kórónaveirufaraldurinn kemur í veg fyrir hefðbundna dagskrá þann 1. maí, enda samkomubann í gildi í landinu. Þetta verður því í fyrsta skipti síðan árið 1923 að íslenskt launafólk safnast ekki saman þennan dag til að leggja áherslu
291
sveitarfélaga auk fulltrúa frá Tryggingastofnun. Nánari dagskrá auglýst síðar..
Fundurinn er opinn öllum félagsmönnum aðildarfélaga innan BSRB sem eru að nálgast starfslok eða eru nýlega ... réttindamála hjá LSR – Lífeyrissjóði starfsmanna ríkisins og Þórdís Yngvadóttir sérfræðingur hjá LSS – Lífeyrissjóði starfsmanna sveitarfélaga .
16:15: Fundarlok
292
sveitarfélögum og á sjálfseignarstofnunum upp á grunnnámskeið í betri vinnutíma í vaktavinnu.
Á námskeiðinu verður farið yfir helstu atriði kerfisbreytingar betri vinnutíma í vaktavinnu. Þátttakendur munu fá upplýsingar um allt fræðsluefni ... eru ætluð öllum sem vinna vaktavinnu en önnur námskeið eru aðeins ætluð þeim sem koma að innleiðingunni svo sem stjórnendum, vaktasmiðum og launafulltrúum hjá ríkisstofunum, Reykjavíkurborg og öðrum sveitarfélögum
293
í atvinnuvegaráðuneytinu, en fyrirhugaðar eru umfangsmiklar breytingar á vinnumarkaðslöggjöfinni sem hún mun þurfa að útfæra og fylgja úr hlaði.
BSRB hefur átt náið samband við TCO og Evu á undanförnum árum, sér í lagi í gegnum
294
um hlutverk stéttarfélaga, sambanda og heildarsamtaka á vinnumarkaði. Þá verður farið í lestur launaseðla og launaútreikninga, samskipti á vinnustað, starf og stöðu trúnaðarmannsins. Einnig verður fræðsla um uppbyggingu og innihald kjarasamninga, réttindi
295
sem við eigum að stefna að og koma flestum til góða. Hins vegar verða Samtök atvinnulífsins, ríkisstjórnin og Seðlabankinn að gera sér grein fyrir því að kjarasamningar einir og sér ráða ekki þróun verðbólgunnar. Hlutur ríkis, sveitarfélaga og fyrirtækja ... . .
Ábyrgð sveitarfélaganna er einnig talsverð og því er ánægjulegt að sjá að nokkur þeirra hafa fallið frá áður boðuðum gjaldskrárhækkunum til að leggja sitt af mörkum við að koma á stöðugra efnahagsumhverfi. Fleiri þurfa að fylgja því fordæmi og sýna ... til að koma okkur á þennan áfangastað. Það þurfa fleiri en launafólkið að leggja sitt af mörkum til að hægt sé að ná fram markmiðum um aukinn kaupmátt. Þá á ég sérstaklega við ríki, sveitarfélög og atvinnurekendur
296
Starfsfólk Reykjavíkurborgar og ríkis sem sem átti gjaldfallið orlof þann 1. maí 2019 og starfsfólk sveitarfélaga sem átti gjaldfallið orlof 1. apríl 2020 getur tekið það út í orlofsdögum til 30. apríl 2023. Eftir það fyrnast ... , Reykjavíkurborg eða öðrum sveitarfélögum.
Þrátt fyrir að almenna reglan sé að óheimilt sé að flytja orlof milli ára var í kjarasamningum undantekning sem heimilaði starfsfólki að fresta orlofstöku til næsta árs með samþykki yfirmanns. Þessi undantekning ... um að slíkir orlofsdagar, allt að 60 talsins, fyrnist ekki fyrr en 30. apríl 2023. Hjá Reykjavíkurborg og ríkinu var upphafsdagsetningin 1. maí 2019 en hjá sveitarfélögunum var hún 1. apríl 2020. . Starfsfólk sem átti gjaldfallið orlof á þessum
297
Foreldrar eiga að hafa sömu möguleika og skyldur hvort sem er á vinnumarkaði eða heima fyrir.
Mikilvægur þáttur í þessu er að bæta fæðingarorlofið. Íslenska fæðingarorlofskerfið var byggt upp af metnaði en hefur síðan fengið að drabbast ... og ríkið standa nú fyrir tilraunaverkefnum með BSRB til að kanna hvernig þetta getur gengið fyrir sig hér á landi.
En fleira þarf til eigi íslenskt samfélag að verða fjölskylduvænna. Bæta þarf samspil atvinnulífsins, skóla og heimilanna
298
að heilbrigðisútgjöld íslenskra heimila hafi vaxið mun hraðar en útgjöld hins opinbera á síðustu áratugum. Með því að auka bein útgjöld sjúklinga aukast líkur á því að kostnaður við þjónustuna hindri aðgengi og komi í veg fyrir að ákveðnir hópar fái þjónustu ... hefur þegar boðað endurskoðun á kostnaðarþátttöku sjúklinga í heilbrigðiskerfinu. Ljóst er að margir bíða eftir þeim tillögum og eru tilbúnir að standa vörð um jöfnuð í íslensku samfélagi. .
Fylgstu
299
rannsóknaverkefna aðgerðahópsins og rætt um framtíðaráskoranir í launajafnréttismálum á íslenskum vinnumarkaði. Dagskrá fundarins verður sem hér segir:.
8:00-8:30 Skráning.
8:30-8:40 Eygló Harðardóttir, félags- og húsnæðismálaráðherra ... og karla á íslenskum vinnumarkaði.
9:10-9:25 Dr. Kolbeinn Stefánsson, félagsfræðingur.
Skipting heimilisstarfa og ráðstöfun heimilistekna.
9:25-09:40 Guðný Einarsdóttir, sérfræðingur í fjármála- og efnahagsráðuneytinu
300
fjöldi þeirra sem taka þátt í verkfallsaðgerðum BSRB því orðinn í kringum 1700 og sveitarfélögin orðin átján sem áhrifa gætir. . Skæruverkföll verða hjá starfsfólki vinsælla sundlauga ogíþróttamiðstöðva ... , til að mynda í Borgarbyggð og á Akureyri, og munu þær að öllum líkindum loka dyrum sínum fyrir gestum um Hvítasunnuhelgina. Ef samningar nást ekki fyrir 5. júní bætast við sundlaugar og íþróttamiðstöðvar í enn fleiri sveitarfélögum allt þar til samningar nást