Opinberum starfsmönnum sem sinna meðal annars mikilvægri almannaþjónustu hefur fækkað hlutfallslega miðað við mannfjölda á undanförnum árum þrátt fyrir aukningu verkefna og breytta aldurssamsetningu þjóðarinnar. Þetta sýnir úttekt BSRB á stöðugildum hjá ríki og sveitarfélögum.
Á 11 ára tímabili fækkaði stöðugildum hjá ríkinu um nærri 1.000 en fjölgaði um rúmlega 1.500 hjá sveitarfélögunum, meðal annars vegna flutnings málefna fatlaðs fólks frá ríki til sveitarfélaga árið 2011. Opinber störf voru tæplega 36 þúsund talsins árið 2008 en tæplega 36.600 árið 2017, en nýrri upplýsingar um fjölda stöðugilda hafa ekki verið teknar saman hjá sveitarfélögunum. Þegar tölur Hagstofunnar sem ná til ársins 2019 eru skoðar sést að hlutfall opinberra starfa af fjölda heildarstarfa á Íslandi hefur staðið í stað.
Fjölgun opinberra starfsmanna nemur rúmlega 600 stöðugildum á tíu ára tímabili eða 1,5 prósent, en á sama tíma fjölgaði landsmönnum um 10,5 prósent og fjölgun á vinnumarkaði nam um 10 prósentum. Því er um hlutfallslega fækkun stöðugilda hjá ríki og sveitarfélögum að ræða.
„Það er auðvitað afar alvarlegt að fjöldi stöðugilda hafi ekki aukist samhliða fólksfjölgun og breyttrar aldurssamsetningar þjóðarinnar. Öldrun þjóðarinnar kallar á aukna þjónustu og sömuleiðis er aukin krafa um betri þjónustu hins opinbera samfara aukinni velmegun,“ segir Sonja Ýr Þorbergsdóttir, formaður BSRB.
„Gríðarlegt álag er á stóran hluta okkar félagsmanna vegna heimsfaraldurs kórónaveiru ofan á það álag sem ríkti fyrir þar sem stofnanir ríkis og sveitarfélaga eru víðast reknar á lágmarks mönnun og sums staðar vantar starfsfólk. Dæmi um það er viðvarandi skortur á sjúkraliðum og hjúkrunarfræðingum í heilbrigðisþjónustu. Okkar fólk er enn að hlaupa hraðar eftir niðurskurðinn í kjölfar bankahrunsins haustið 2008 með alvarlegum afleiðingum fyrir heilsu þess og starfsgetu,“ segir Sonja.
„Vonandi berum við gæfu til þess að læra af þeim erfiðleikum sem við stöndum í um þessar mundir og byggja upp öflugra kerfi almannaþjónustu þegar við erum komin út úr þeirri óvissu sem nú ríkir,“ segir Sonja.
Stöðugildi en ekki störf
Til að hafa samanburðinn hér að ofan sem réttastan er miðað við stöðugildi en ekki störf. Mun fleiri einstaklingar sinntu þessum störfum enda fjölmargir starfsmenn hjá hinu opinbera í hlutastörfum. Það á sérstaklega við um fjölmennar kvennastéttir í vaktavinnu þar sem vinnutíminn og álag í starfi hefur leitt til þess að starfsfólkið treystir sér ekki til að vera í fullu starfi.
Ýmsir sem talað hafa fjálglega um fjölgun opinberra starfsmanna hafa vísað í tölur Hagstofunnar, og þá litið til þeirra sem starfa í opinberri stjórnsýslu, fræðslustarfsemi og heilbrigðis- og félagsþjónustu. Sé rýnt í þær tölur má sjá að hlutfall opinberra starfa af fjölda heildarstarfa á Íslandi hefur staðið í stað frá 2008 til 2019 og verið um 29 prósent. Enn fremur tekur BSRB undir með Hagstofunni um að þessar tölur varpi ekki skýru ljósi á fjölda starfa hjá hinu opinbera. Ástæðan er sú að í þessum hópum að finna bæði fólk sem starfar í opinbera geiranum og fólk sem starfar á almenna vinnumarkaðnum og engin leið að skilja þar á milli.
