Enn færri feður nýta rétt sinn til fæðingarorlofs

Frá því hámarksgreiðslur til foreldra í fæðingarorlofi hófu að skerðast árið 2009 hefur feðrum sem taka orlof fækkað og þeim sem á annað borð taka orlof eru færri daga með börnum sínum.

Enn fækkar þeim feðrum sem nýta rétt sinn til fæðingarorlofs samkvæmt nýjum tölum frá Fæðingarorlofssjóði. Frá því hámarksgreiðslur hófu að skerðast hefur hlutfallið farið úr 90% árið 2008 í 74% á síðasta ári.

Hlutfallið hefur lækkað hratt á milli ára, en á árinu 2015 nýttu um 80% feðra rétt til fæðingarorlofs. Rétt er að geta þess að um bráðabirgðatölur er að ræða fyrir árin 2015 og 2016.

Jafnframt fækkar þeim dögum sem feður eru í fæðingarorlofi, taki þeir eitthvað orlof á annað borð. Árið 2008 tóku feður að jafnaði 101 dag í fæðingarorlof, en í fyrra aðeins um 75 að meðaltali. Aftur hefur dregið verulega úr dagafjölda á milli 2015, þegar meðaltalið var 84 dagar.

Einnig hefur fækkað verulega þeim feðrum sem taka lengra orlof en þá lögbundnu þrjá mánuði sem aðeins feðurnir geta tekið. Alls tóku 11% feðra lengra orlof en þrjá mánuði árið 2017, samanborið við 23% árið 2008. Þá tóku aðeins 22% feðra styttra orlof en þrjá mánuði, en sá fjöldi er nú kominn í um 50%.

Mæðurnar axla meginábyrgð á umönnun barna

Sambærilegar mælingar á fæðingarorlofi mæðra standa því sem næst í stað eða breytast aðeins lítillega. Þetta sýnir að það eru mæðurnar sem axla meginábyrgð á umönnun barna þar til dagvistunarúrræði taka við.

Hluti af vandanum er sá að engin trygging er fyrir dagvistunarúrræði að loknu fæðingarorlofi hér á landi. Mörg sveitarfélög á landsbyggðinni bjóða börnum upp á leikskólapláss frá eins árs aldri en á höfuðborgarsvæðinu er það nær tveggja ára aldri. Reykjavíkurborg hefur þó tilkynnt um að nokkrar leikskóladeildir fyrir ungabörn verði opnaðar í haust.

Samkvæmt tölum frá Hagstofunni eru langflest börn yngri en eins árs ekki í dagvistun. Áhrif fæðingarorlofskerfisins og stefnu stjórnvalda til dagvistunarmála hafa því þau áhrif að mæður axla meginábyrgð á umönnun barna á fyrsta aldursári þeirra og jafnvel lengur. Það hefur neikvæð áhrif á atvinnuþátttöku þeirra og getur haft áhrif á starfsþróunarmöguleika og tækifæri.

Farið verði eftir tillögum starfshóps

Til að gera feðrum kleift að hafa sömu tækifæri til að vera með börnum sínum á fyrstu mánuðunum í lífi þeirra og til að tryggja jafnrétti foreldra til fæðingarorlofs og á vinnumarkaði er ljóst að breyta þarf þessu fyrirkomulagi.

Hámarksgreiðslur til foreldra í fæðingarorlofi voru hækkaðar upp í 500.000 kr. í október s.l. Fæðingarorlof má taka allt að 24 mánaða aldri barns og því munu fyrstu foreldrar sem njóta hámarksgreiðslna ekki koma inn í mælingar fyrr en í fyrsta lagi 15. október 2018. Það felur í sér að áhrif þeirra hækkunar mun ekki koma fram í mælingum strax.

BSRB leggur áherslu á að stjórnvöld fylgi tillögum starfshóps sem móta átti framtíðarstefnu í fæðingarorlofsmálum, sem skilaði ráðherra skýrslu snemma á síðasta ári. Mikilvægt er að lengja fæðingarorlofið í 12 mánuði. Þá þurfa hámarksgreiðslur að hækka í að minnsta kosti 600 þúsund krónur á mánuði. Greiðslur að 300 þúsundum á ekki að skerða.

Hámarksgreiðslur til foreldra í fæðingarorlofi voru hækkaðar upp í 500.000 krónur í október 2016. Fæðingarorlof má taka allt að 24 mánaða aldri barns og því munu fyrstu foreldrar sem njóta hámarksgreiðslna ekki koma inn í mælingar fyrr en í fyrsta lagi 15. október 2018. Það felur í sér að áhrif þeirra hækkunar mun ekki koma fram í mælingum strax. 


Fannst þér efnið á síðunni hjálplegt?