81
að minnka rétt starfsmanna ríkisins svo auðveldara sé fyrir yfirmenn þeirra að segja þeim upp. Sonja benti réttilega á að ekki þurfi að breyta lögum sérstaklega til að veita opinberum stofnunum heimildir til að segja fólki upp enda hefur fjölda fólks
82
stofnuðu seint á síðasta ári.
Starfsmaður Vörðu mun fá það hlutverk að leggja drög að og stýra rannsóknarverkefnum á sviði vinnumarkaðsmála og leiða saman fólk til þekkingaröflunar um málefni sem varða launafólk. Þá verður hlutverk starfsmannsins ... má finna í meðfylgjandi auglýsingu. Öllum umsóknum verður svarað og er fólk af öllum kynjum hvatt til að sækja um starfið
83
BSRB og Alþýðusamband Íslands efna til samkeppni um nafn á íbúðaleigufélagi sem mun leigja út íbúðir til fólks með lágar- og meðaltekjur og verður rekið án hagnaðarmarkmiða. Höfundur bestu tillögunar fær 50 þúsund krónur í verðlaun.
Nýtt íbúðafélag ASÍ og BSRB mun starfa í nýju íbúðakerfi sem verið er að taka upp hér á landi. Kerfið er byggt á danskri fyrirmynd og er því ætlað að verða hagstæður og öruggur valkostur fyrir fólk á leigumarkaði.
. Íbúðfélagið ... er sjálfseignastofnun sem starfar samkvæmt lögum um almennar íbúðir og er rekin án hagnaðarrmarkmiða. Skilyrði er að íbúðirnar verði leigðar út til fólks með lágar- og meðaltekjur. . Íbúðafélagið hefur undirritað viljayfirlýsingu við Reykjavík
84
Stjórn BSRB samþykkti á fundi sínum í Reykjavík í dag ályktun um mikilvægi þess að tryggja um jafnt aðgengi landsmanna allra að heilbrigðisþjónustu. Þar segir m.a. „heilsa fólks ... að heilbrigðisþjónustu, sérstaklega hjá þeim sem hafa lægstar tekjur og mesta þjónustuþörf. Heilsa fólks getur aldrei orðið eins og aðrar markaðsvörur í samfélagi sem vill kenna sig við jafnræði og réttlæti. Allur hagnaður sem verður til í heilbrigðiskerfinu á að renna ... til frekari uppbyggingar kerfisins en ekki enda hjá einkaaðilum sem þjónustuna veita. Um leið og heilsa fólks fer að verða mögulegur gróðavegur fyrir einkafyrirtæki á markaði er hætt við að hinir efnaminni verði
85
Í um það bil eitt og hálft ár hefur líf stórs hóps fólks einkennst af baráttunni við veiruna og fórnum sem það hefur fært fyrir okkur hin.
Það er ekki hægt að ætlast til þess að þessi ótrúlega öflugi hópur standi vaktina endalaust og axli þessar byrðar ... og hálft ár greiðslur í samræmi við það álag sem það hefur starfað undir. Þetta er fólkið sem starfar í nánum persónulegum samskiptum við fólk á spítölunum, hjá heilsugæslunni, við sjúkraflutninga og í velferðarþjónustu við aldraða, fatlaða og sjúka
86
BSRB kallar eftir því að stjórnvöld tryggi afkomu fólks sem getur ekki sótt vinnu vegna skerts skólastarfs eða undirliggjandi sjúkdóma á meðan COVID-19 faraldurinn gengur yfir. Þá verður að hækka atvinnuleysisbætur og tryggja afkomu ... að því að bæði félagslegum og efnahagslegum stöðugleika verði viðhaldið. Þar segir að grípa þurfi til aðgerða með jafnrétti að leiðarljósi til að tryggja afkomu fólks og ganga enn lengra en þegar hafi verið gert í stuðningi við heimilin. Tillögurnar miða einnig ... þeirra fái greiðslur sambærilegar við þær sem tryggðar hafa verið fyrir fólk í sóttkví.
Þá leggur bandalagið til að atvinnuleysisbætur verði hækkaðar þannig að þær fylgi launahækkunum kjarasamninga. Að sama skapi þurfi að tryggja afkomu launafólk
87
Á þingi Alþjóðasambands verkalýðsfélaga (ITUC) á árinu var krafan um nýjan samfélagssáttmála undirbyggð þeim rökum að alþjóðleg efnahagsstefna hafi brugðist vinnandi fólki og aukinn ójöfnuður og óréttlæti sé afleiðing þessarar úreltu ... stefnu. Stundin sé runnin upp fyrir nýjan samfélagssáttmála þar sem stjórnvöld hafa það að leiðarljósi að setja fólk í forgrunn. Það sé forsenda lýðræðis, jafnréttis, jafnrar skiptingar gæða og þrautseigjunnar sem þarf til að bregðast ... húsnæði eru helstu áhrifaþættir heilsuójöfnuðar. Sömuleiðis aukast líkur á þunglyndi eftir því sem fólk býr við verri félags- og efnahagslega stöðu líkt og rannsókn Vörðu – rannsóknarstofnun vinnumarkaðarins leiddi í ljós. Þar kemur ... sem hefur neikvæð áhrif á andlega heilsu fólks.
Í rannsókn Vörðu er bent á að aðgerðir stjórnvalda til að tryggja afkomu og lífskjör fólks í Covid-kreppunni hafi gengið of skammt með þeim afleiðingum að mörg heimili upplifðu ... að mjög takmörkuðu leyti, þáttum á borð við ólaunaða sem launaða vinnu sem snýr að náinni og persónulegri þjónustu við fólk á borð við umönnun, hjúkrun, menntun eða félagsþjónustu. Ekki sé heldur mældur kostnaður ýmissa þátta fyrir fólk og plánetuna
88
Það er átakanlegt að horfa á þættina, verða vitni að því álagi sem starfsfólk í grunnþjónustunni tekst á við og þá óvæntu erfiðleika sem fylgdu þessum vágesti sem veirufaraldurinn skapaði hér á landi. Margt af því fólki fór út að brún þess sem hægt er að leggja ... á einstaklinga við slíkar aðstæður – og margt fólk sem starfar í grunnþjónustunni verður eflaust lengi að jafna sig eftir slíkan storm. Heilbrigðiskerfið er sannarlega ekki búið að jafna sig.
.
.
Heilbrigðisstarfsfólk ... sem sinnir grunnþjónustunni við almenning er hversdagshetjur sem búa við fjársvelt heilbrigðiskerfi, fjársvelta grunnþjónustu.
Í þáttunum sjáum við fólk sinna störfum sínum af slíkri alúð að auðvelt er að fyllast aðdáun í aðstæðum ... sem ekki er leggjandi á nokkurt fólk. Það sinnir sínum störfum vegna þess að því er ekki sama um annað fólk, en ekki vegna þess að aðbúnaðurinn er svo góður né að laun þess eru svo góð, heldur vegna þess að því er ekki sama um aðra og vill leggja sitt af mörkum
89
vegna heimsfaraldursins, nú þegar stórfelld lækkun starfshlutfalls og uppsagnir séu að hefjast á almenna vinnumarkaðinum.
„Að krefjast þess að opinberir starfsmenn sæti launaskerðingum kemur eins og köld gusa í andlit fólks sem leggur nótt við nýtan dag að bjarga ... , þjónusta við fólk með fötlun og langvarandi veikindi? Hver á að hirða sorpið sem skapast í rekstrinum og daglegu lífi starfsfólksins, hver á að þrífa og tryggja hreinlæti? Hvernig ætla að fyrirtækin að starfa í samfélagi án öflugrar löggæslu? Hvernig ætla ... í arðgreiðslur á undanförnum árum fara strax í að lækka starfshlutfall eða segja upp fólki í tímabundinni niðursveiflu frekar en að standa með sínu starfsfólki.
Næstu vikur ráða úrslitum.
Hafa verður í huga að það var skorið niður á öllum sviðum ... opinberrar þjónustu í kjölfar efnahagshrunsins 2008 og niðurskurðurinn hélt áfram í uppsveiflunni í kjölfarið. Afleiðingarnar eru þær að víðast hvar í opinberri þjónustu er enn þann dag í dag byggt á lágmarks mönnun og víða er skortur á fólki. Eitt skýrasta ... dæmið um áhrifin er verulegur skortur á sjúkraliðum og hjúkrunarfræðingum til starfa. Fólk sem hefur menntað sig sérstaklega til þessara starfa flýr þessar starfsstéttir vegna lélegra starfsaðstæðna og kjara. Manneklan veldur síðan enn meira álagi
90
Þar líkt og hér eru skilaboðin þau sömu, að við þurfum að standa saman með því að halda fjarlægð. Í hefðbundnu árferði felst hlutverk starfsfólks í almannaþjónustu í því að setja fólk í fyrsta sæti í sínum störfum en á tímum heimsfaraldurs felur ... af heilbrigðisstarfsfólki og starfsfólki í umönnun í óþægilegum hlífðarfatnaði að sinna fólki í sinni viðkvæmustu stöðu mun seint líða úr minni okkar. En það eru mun fleiri hópar sem hafa sinnt afar krefjandi störfum í framlínu baráttunnar. Það á við um sjúkraflutningamenn ... , lögreglumenn, starfsfólk skóla, ræstingarfólk og öll þau störf sem krefjast nálægðar við fólk.
Samkvæmt könnun Maskínu fyrir BSRB í fyrstu bylgju faraldursins gat um helmingur ekki unnið í fjarvinnu. Tekjulægra fólk átti enn fremur síður kost á að vinna ... fjarvinnu en tekjuhærri. Á meðan tekjuhærra fólk hafði möguleika á að vinna heimanfrá þurftu tekjulægri hópar að mæta á vinnustaðinn og gera allt sem í þeirra valdi stóð til að hindra útbreiðslu veirunnar. Við vitum að hluti þeirra smituðaðist af veirunni ... í störfum sínum. Þá var skóla- og frístundastarf barna takmarkað hluta af árinu og það er helst tekjulægra fólk sem naut ekki þess sveigjanleika að geta sinnt börnunum sínum þar sem störf þeirra krefjast þess að þau mæti á vinnustaðinn. Flest lönd
91
Líkur á þunglyndi aukast eftir því sem félags- og efnahagsleg staða er verri. Í COVID-kreppunni bar lágtekjufólk og fólk í viðkvæmri stöðu á íslenskum vinnumarkaði auknar byrðar af kreppunni umfram þau sem voru betur sett. Þegar áhættan ... til þess að því meiri sem fjárhagsþrengingar fólks eru því meiri er áhrifamáttur þeirra í tenglum við þunglyndi, en faraldurinn hafi jafnframt magnað upp þann félagslega- og efnahagslega ójöfnuð í geðheilsu sem fyrir var á vinnumarkaði ... í þunglyndiseinkennum launafólks hafi ríkt á Íslandi á tímum COVID-19. Stjórnvöld hafi ekki varið afkomu og lífskjör fólks í kreppunni með fullnægjandi hætti með þeim afleiðingum að mörg heimili upplifðu bæði fjárhagsþrengingar og andlega vanlíðan
92
höfðu á sex mánaða tímabili frestað því að leita læknis jafnvel þó það fólk teldi sig þurfa á læknisaðstoð að halda. Um 40% af þeim sem höfðu frestað læknisheimsókn sögðu ástæðuna kostnað við heilbrigðisþjónustuna. . Einn af tíu ... byrðunum af þeim sem mest nota hana. . Þetta hefur í för með sér að gjöldin hækka á stóran hóp fólks, sem getur leitt til þess að fleiri þurfi að fresta eða hætta við læknisheimsóknir sökum kostnaðar. Það er ekki ásættanlegt að mati BSRB ... greiðslum fyrir þjónustuna. . Ekki bein tengsl við hópa sem greiða hlutfallslega mest. Samkvæmt rannsókn Rúnars eru útgjöldin til heilbrigðisþjónustunnar hlutfallslega hæst á heimilum eldra fólks, atvinnulausra, fólks utan
93
og enn sjáum við ekki fyrir endann á þessum faraldri. Við getum ekki gert þá kröfu á þennan stóra hóp fólks að þau leggi endalaust á sig fyrir okkur hin án þess að fá greiðslur í samræmi við þetta mikla álag,“ segir Sonja Ýr Þorbergsdóttir, formaður BSRB ... er á afstöðu fólks eftir kyni. Þannig vill mun hærra hlutfall kvenna greiða framlínufólki álagsgreiðslur, alls um 92 prósent samanborið við 78 prósent karla. Þá vilja marktækt fleiri íbúar höfuðborgarsvæðisins slíkar greiðslur, um 88 prósent, en um 80 prósent ... íbúa á landsbyggðinni eru sömu skoðunar. Lítill munur er á afstöðu fólks eftir tekjum, utan við það að þeir sem hafa hæstar tekjur, 800 þúsund krónur á mánuði eða meira, vilja síður greiða aukalega fyrir álag í heimsfaraldrinum.
Þegar afstaða ... fólks er skoðuð eftir því hvaða flokk það myndi kjósa yrði gengið til kosninga nú má sjá að mikill meirihluti allra flokka vill álagsgreiðslur til framlínufólks. Stuðningsfólk tveggja flokka skera sig nokkuð frá öðrum, þeir sem ætla að kjósa
94
á stöðugildum hjá ríki og sveitarfélögum.
Á 11 ára tímabili fækkaði stöðugildum hjá ríkinu um nærri 1.000 en fjölgaði um rúmlega 1.500 hjá sveitarfélögunum, meðal annars vegna flutnings málefna fatlaðs fólks frá ríki til sveitarfélaga árið 2011. Opinber ... skortur á sjúkraliðum og hjúkrunarfræðingum í heilbrigðisþjónustu. Okkar fólk er enn að hlaupa hraðar eftir niðurskurðinn í kjölfar bankahrunsins haustið 2008 með alvarlegum afleiðingum fyrir heilsu þess og starfsgetu,“ segir Sonja.
„Vonandi berum ... undir með Hagstofunni um að þessar tölur varpi ekki skýru ljósi á fjölda starfa hjá hinu opinbera. Ástæðan er sú að í þessum hópum að finna bæði fólk sem starfar í opinbera geiranum og fólk sem starfar á almenna vinnumarkaðnum og engin leið að skilja þar á milli
95
við fólk í erfiðum aðstæðum, fullur trúnaður ríkir í samtalinu og engar persónugreinanlegar upplýsingar eru skráðar. Ekki er um hefðbundna starfsendurhæfingarþjónustu að ræða og því ekki gerð krafa um að fólk sé frá vinnumarkaði vegna veikinda eða slysa ... og hinsegin fólk er í meiri áhættu, þó fólk af öllum kynjum geti að sjálfsögðu orðið fyrir áreitni. Valdatengsl spila stórt hlutverk, og gerandinn er oftar en ekki með meiri völd á vinnustað en þolandi. Þar getur skipt máli aldursmunur, staða innan vinnustaðar
96
námsmanna á aðstæðum og þörfum fatlaðs fólks til að efla lífsgæði þeirra og virkni. Í náminu er lögð áhersla á sjálfseflingu, lífsgæði og réttindi fatlaðs fólks með því að veita þeim viðeigandi þjónustu, að því er fram kemur
97
í nýju íbúðakerfi sem verið er að taka upp hér á landi. Kerfið byggir á danskri fyrirmynd og er því ætlað að verða hagstæður og öruggur valkostur fyrir fólk á leigumarkaði. . Íbúðfélagið er sjálfseignastofnun sem starfar samkvæmt lögum ... um almennar íbúðir og er rekið án hagnaðarmarkmiða. Skilyrði er að íbúðirnar verði leigðar út til fólks með lágar- og meðaltekjur. . Bjarg hefur undirritað viljayfirlýsingu við Reykjavík og Hafnarfjarðabær um lóðir fyrir 1.150 íbúðir á næstu fjórum
98
Í stefnu BSRB er lögð áhersla á mikilvægi útgjalda til heilbrigðismála. Þau útgjöld eru í raun grundvallarforsenda hagvaxtar enda gerir góð heilsa fólki kleyft að vinna og skila sínu til samfélagsins. . Kallað eftir auknum ... þess að viðhalda öryggi og lífsgæðum fólksins í landinu.“. . Landsmenn hafa ítrekað kallað eftir því að bætt verði verulega í fjármögnun heilbrigðiskerfisins. BSRB tekur undir það ákall
99
Í heimi þar sem tæknibreytingar eru örar verður þörfin á að fólk uppfæri tölvufærni sína og tæknilæsi sífellt fyrirferðameiri. Aðkallandi er að mæta fólki á vinnumarkaði hvað varðar færniþróun á þessu sviði. Í dag er tölvufærni og tæknilæsi
100
verkfall stefni ekki heilsu fólks í hættu.
Opinberar stofnanir og sveitarfélögin í landinu senda ár hvert undanþágulista á stéttarfélög til samþykktar svo hópur fólks er þegar á undanþágu og mun vinna í verkfallinu. Ef í ljós kemur að einhverjar